AZ
EN
RU
XƏZƏR SUİTİSİ YOXOLMA TƏHLÜKƏSİ ALTINDADIR!!
Elmi adı “pusa caspica” olan Xəzər suitisi Tetis okeanın dəyərli məməlilərindən olmuşdur ki, hazırda yalnız Xəzər dənizində mövcuddur. Xəzər suitisi olduqca kiçikdir. Bu canlıların Xəzər dənizindəki mövcudluğu kritik vəziyyətdədir. Onlar sudakı xəstə orqanizmləri udurlar və Xəzər ekosistemindəki artım balanslarını saxlayırlar. Onların ifrazatları sudakı digər canlılar üçün qida mənbəyidir. Onların yox oluşu Xəzərin ekosistemini korlaya bilər və həmçinin ciddi problemlərə səbəb ola bilər. Suitilərin məhv olmasında bir çox amillərin rolu vardır ki, onlardan biri də Xəzər sahillərinin çirklənməsidir. Belə ki, 2008-ci ildə Təbiəti Mühafizə üzrə Beynəlxalq İttifaq (İUCN) müqavilə əsasında yox olma təhlükəsi ehtimalına görə Xəzər suitisini qırmızı kitaba daxil etmişdir. Çirkləndirici maddələrin, məişət və sənaye tullantılarının, həmçinin kənd təsərrüfatı tullantılarının dənizə axıdılması bu məsələyə elmi-praktiki yaxınlaşma tələb edir. Bu, Xəzər sahilləri üçün və o cümlədən, xəzəryanı ölkələrin əməkdaşlığı və əhalisi üçün təhlükə hesab edilir. Xəzəryanı dövlətlərin sahili boyunca suitilərin qorunması üzrə institutlar yaradılmalıdır (Tehran konvensiyası 2003-cü il). Xəzər Ekoloji Planı (CEP) dənizdə suitilərin sayının kəskin azalması barədə narahatlığını bildirdikdən sonra da bu problemin həlli istiqamətində heç bir həlledici tədbir həyata keçirilmədi. Hökumət orqanlarının fəaliyyətindən də səmərəli xəzər hövzəsi sakinlərinin təşkilatları (NGO) ola bilər. Aydındır ki, belə bir addım daha inkişaf etmiş ölkələrdə dövlət proqramlarının ətraf mühitin mühafizəsi sahəsində arzuolunan nəticəni əldə etməyə kömək edir. Xəzər suitilərinə dəstək özəl müəssisələrin yaradılması, təhsil və treninqlərin aparılması kanalizasiya, sənaye və kənd təsərrüfatı fəaliyyətinin zərərli təsirləri dayandırmaq, Xəzər dənizinə axan çayların təmizlənməsi üçün problemin konkret həlli yollarını təklif edə bilər. Həmçinin, neft emalı zavodları tikən dövlət orqanları ilə əməkdaşlıq etmək, xəzərsahilinin ekoloji probleminin aydınlaşdırılması mümkündür. Onları həmçinin qəbul edilmiş qərarlar haqqında xüsusi illik broşürlərin dərc edilməsində iştirak etməsi üçün də bu işə cəlb etmək lazımdır. NPO məlumatlarına əsasən problemlərə ciddi yanaşılmalıdır və köhnə illərin məlumatları da nəzərə alınmalıdır. əlbəttə ki, Xəzər ekosistemində istənilən kiçik dəyişiklik bundan təsirlənən canlı orqanizm aləminə təsir edəcəkdir.  32271 |
|
 |
 |
 |
 |
 |